خلاصۀ بحث گذشته
دیدگاه محقق بروجردی درباره‌ی پاسخ به شبهه جبر
تحلیل پاسخ خواجه نصیرالدین طوسی
نقد محقق بروجردی بر پاسخ خواجه نصیر
راه‌حل پیشنهادی محقق بروجردی
تبیین و تحلیل اراده‌ی الهی و علیت اشیا
توجیه و اصلاح نظریه‌ی خواجه نصیر
علیت در نظام هستی و اختیار انسان در افعال ارادی
ردّ جبر و تبیین اختیار در افعال انسانی
ترکیب وجودی انسان از جهات مختلف
تعریف جدید فعل اختیاری توسط محقق بروجردی
جمع‌بندی دیدگاه محقق بروجردی
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
پاسخ محقق حائری به اشکال اختیار و اراده
تحلیل محقق حائری در باب تسلسل اراده
تحلیل دوگانه‌ی منشأ اراده
پاسخ به اشکال تسلسل و تبیین نقش مصلحت در اراده
حل مشکل تسلسل
حالت سوم: تزاحم میان مصلحت در متعلق و مصلحت در اراده
ابطال مبنای تسلسل و اثبات مصلحت در خود اراده
تأیید دیدگاه مرحوم حائری از سوی محقق اراکی
نتیجه‌گیری
تمسک به وجدان در اثبات وجود مصلحت در اراده
نقد محقق عراقی بر نظریه‌ی مصلحت در اراده
پاسخ مرحوم حائری به این اشکال
استدلال دوم محقق عراقی: اشکال «ترجیح بلا مرجح»
پاسخ به استدلال محقق عراقی
1- وجود مرجح در عرف و تجربه‌ی عملی انسان‌ها؛
2- مصلحت در اراده به معنای اولویت‌بخشی نیست؛
نقدهای امام خمینی بر نظریه‌ی محقق حائری
1. عدم کفایت وجود مصلحت در اراده برای رفع تسلسل
پاسخ از اشکال اول امام
2. اشکال در تفکیک میان مصلحت در اراده و مصلحت در متعلق
پاسخ از اشکال دوم امام
3. ماهیت عقلانی بحث و نه عرفی بودن آن
پاسخ از اشکال سوم امام
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
بررسی نقد ملاصدرا بر نظریه‌ی میرداماد در باب اراده
بیان اشکال ملاصدرا
پاسخ به اشکال ملاصدرا بر نظریه‌ی میرداماد
1. عدم نقل کامل نظریه‌ی میرداماد در اسفار
2. تحلیل عقلانی اراده و عدم نیاز به علت
3. اعتباری بودن تحلیل اراده و عدم وقوع تسلسل
4. تفکیک میان اعتبارات عقلی و اعتبارات شرعی
نتیجه‌گیری
نقد اشکال ملاصدرا از دیدگاه حاج آقا مصطفی خمینی
ردّ دوگانه‌ی ملاصدرا در علت اراده‌های متعدد و تأکید بر وحدت شوق
تفاوت میان اعتبار عقلی و امور واقعی
نقد دیدگاه میرداماد از منظر امام خمینی
اشکال اصلی: آیا اراده یک امر اعتباری است یا واقعی؟
تفکیک میان اراده و شوق در نقد امام خمینی
نقد حاج آقا مصطفی خمینی بر اشکال امام خمینی به نظریه‌ی میرداماد
رفع ابهام از عبارت‌های میرداماد
نقد حاج آقا مصطفی بر نظریه‌ی میرداماد و بررسی اشکال تسلسل در اراده
بررسی پاسخ میرداماد به اشکال تسلسل
مشکل مصادره به مطلوب در استدلال میرداماد
نتیجه‌گیری
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
پاسخ میرداماد به اشکال در ارادی بودن اراده
تحلیل اعتباری اراده و پاسخ به اشکال تسلسل
الف) تحلیل عقل و عدم تحقق واقعی اراده‌های متعدد
ب) وحدت اراده در عالم نفس
ج) دو ویژگی دیگر اراده: اجمالی و اجماعی
تحلیل اجمال و تفصیل در اراده از دیدگاه میرداماد
تمایز میان اراده و شوق در نظریه‌ی میرداماد
نتیجه‌گیری
شوق اجمالی و شوق اجماعی
حقیقت اراده و ارتباط آن با اراده‌ی الهی
تحلیل نهایی نظریه‌ی میرداماد درباره‌ی مسئله‌ی تسلسل در اراده
1. وجود یک شوق واحد و عدم تعدد واقعی اراده‌ها
2. تفکیک میان شوق اجمالی و شوق تفصیلی
3. تحلیل عقلی و ماهیت اعتباری اراده‌های متعدد
4. تمایز میان بی‌نهایت واقعی و بی‌نهایت ذهنی
پاورقی
منابع