خلاصۀ بحث گذشته
دیدگاه امام خمینی در باب افعال نفسانی
تحقيق به يدفع الإشكال
1- افعال صادره از نفس با واسطه‌ی ابزار مادی
2- افعال صادره از نفس بدون واسطه مادی
فاعلیت نفس در ایجاد تصورات
تفاوت فاعل بالعنایه و فاعل بالتجلی
نفس انسانی و فاعلیت الهی
رابطه بین مجرد بودن نفس و خلاقیت انسان
تفاوت اراده و شوق در نفس و نقش خلاقیت در اختیار
حل معضل جبر و تسلسل در اختیار
نقش واجدیت ذاتی در اراده
تجرد نفس و نقش آن در تعالی روحانی
1- نفس در زندان بدن و مفهوم «موتوا قبل أن تموتوا»
2- تفاوت میان تجرد ناقص و تجرد تام
3- وضعیت نفس پس از مفارقت از بدن
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
تحلیل دیدگاه محقق بروجردی در پاسخ به شبهه جبر و اختیار
استناد محقق بروجردی به آیات در تأیید نظریه اختیار
تفسیر نوین محقق بروجردی از مفهوم "نطفة أمشاج" در سوره دهر
ارتباط "نبتلیه" با تفسیر محقق بروجردی
عناصر لازم برای انتخاب راه سعادت
1- قوه عاقله (فجعلناه سمیعًا بصیرًا)
2- هدایت وحیانی (إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ)
استناد به روایات
1- روایت "دو نقطه در قلب انسان"
2- روایت "دو گوش برای قلب"
نقد نظریه‌ی فلاسفه درباره‌ی میل به کمال
نقد و بررسی دیدگاه محقق بروجردی
بررسی پاسخ‌های دیگر در مسئله‌ی اراده
نقد امام خمینی بر این پاسخ
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
دیدگاه محقق بروجردی درباره‌ی پاسخ به شبهه جبر
تحلیل پاسخ خواجه نصیرالدین طوسی
نقد محقق بروجردی بر پاسخ خواجه نصیر
راه‌حل پیشنهادی محقق بروجردی
تبیین و تحلیل اراده‌ی الهی و علیت اشیا
توجیه و اصلاح نظریه‌ی خواجه نصیر
علیت در نظام هستی و اختیار انسان در افعال ارادی
ردّ جبر و تبیین اختیار در افعال انسانی
ترکیب وجودی انسان از جهات مختلف
تعریف جدید فعل اختیاری توسط محقق بروجردی
جمع‌بندی دیدگاه محقق بروجردی
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
پاسخ محقق حائری به اشکال اختیار و اراده
تحلیل محقق حائری در باب تسلسل اراده
تحلیل دوگانه‌ی منشأ اراده
پاسخ به اشکال تسلسل و تبیین نقش مصلحت در اراده
حل مشکل تسلسل
حالت سوم: تزاحم میان مصلحت در متعلق و مصلحت در اراده
ابطال مبنای تسلسل و اثبات مصلحت در خود اراده
تأیید دیدگاه مرحوم حائری از سوی محقق اراکی
نتیجه‌گیری
تمسک به وجدان در اثبات وجود مصلحت در اراده
نقد محقق عراقی بر نظریه‌ی مصلحت در اراده
پاسخ مرحوم حائری به این اشکال
استدلال دوم محقق عراقی: اشکال «ترجیح بلا مرجح»
پاسخ به استدلال محقق عراقی
1- وجود مرجح در عرف و تجربه‌ی عملی انسان‌ها؛
2- مصلحت در اراده به معنای اولویت‌بخشی نیست؛
نقدهای امام خمینی بر نظریه‌ی محقق حائری
1. عدم کفایت وجود مصلحت در اراده برای رفع تسلسل
پاسخ از اشکال اول امام
2. اشکال در تفکیک میان مصلحت در اراده و مصلحت در متعلق
پاسخ از اشکال دوم امام
3. ماهیت عقلانی بحث و نه عرفی بودن آن
پاسخ از اشکال سوم امام
پاورقی
منابع