ادامه بررسی نظر مرحوم عراقی در مورد جریان حدیث رفع در امور عدمی

شما اگر نماز را با سوره می‌آوردید، صحیح بود؛ حالا هم که جزئش نیامده است و یادتان رفته، بگویید حدیث رفع مرکب فاقد جزء را به منزله واجد قرار می‌دهد؟ مرحوم نائینی می‌فرمایند: ما گفتیم که حدیث رفع  معدوم را به منزله موجود قرار نمی‌دهد و بلکه موجود را به منزله معدوم قرار می‌دهد. عبادت فاقد جزء یعنی عبادتی که در آن جنبه عدمی هست و حدیث رفع این را به منزله واجد قرار نمی‌دهد؛ نمی‌گوید شارع می‌گوید من نماز بدون سوره را که فراموش کرده‌ای بخوانی، به منزله واجد سوره قبول می‌کنم.! ایشان در بیان نظریه فرمودند حدیث رفع، رفعٌ لا وضعٌ؛ می‌فرمایند: حدیث رفع می‌گوید شما که اکراه پیدا کردید و بر شرب خمر مکره شدید، خوردن شما به منزله معدوم و نخوردن است؛ این که فراموش کردید و فکر کردید این مایع آب است و آن را خوردید، یا آن را به منزله نخوردن قرار می‌دهد و معدوم فرض می‌کند؛ لذا، مضرّ به عدالت نیست. اما اگر در آوردن جزئی نسیان کردید و آن جزء را ترک کردید و یا اضطرار و اکراه بر ترک پیدا کردید، حدیث رفع در اینجا جریان ندارد و معدوم را به منزله موجود قرار نمی‌دهد. لسان حدیث رفع، رفع است و نه وضع؛ اگر لسانش وضع بود، می‌گفت من معدوم را به منزله موجود قرار می‌دهم؛ این نمازی که فراموش کرده‌ای جزئش را بیاوری، من این را به منزله واجد للاجزاء قبول دارم. لیکن، حدیث رفع به عنوان وضع نیست و فقط عنوان رفعی دارد.

اشکال مرحوم محقّق عراقی بر نظر مرحوم محقّق نائینی