خلاصۀ بحث گذشته
دیدگاه محقق بروجردی درباره‌ی پاسخ به شبهه جبر
تحلیل پاسخ خواجه نصیرالدین طوسی
نقد محقق بروجردی بر پاسخ خواجه نصیر
راه‌حل پیشنهادی محقق بروجردی
تبیین و تحلیل اراده‌ی الهی و علیت اشیا
توجیه و اصلاح نظریه‌ی خواجه نصیر
علیت در نظام هستی و اختیار انسان در افعال ارادی
ردّ جبر و تبیین اختیار در افعال انسانی
ترکیب وجودی انسان از جهات مختلف
تعریف جدید فعل اختیاری توسط محقق بروجردی
جمع‌بندی دیدگاه محقق بروجردی
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
بررسی نقد ملاصدرا بر نظریه‌ی میرداماد در باب اراده
بیان اشکال ملاصدرا
پاسخ به اشکال ملاصدرا بر نظریه‌ی میرداماد
1. عدم نقل کامل نظریه‌ی میرداماد در اسفار
2. تحلیل عقلانی اراده و عدم نیاز به علت
3. اعتباری بودن تحلیل اراده و عدم وقوع تسلسل
4. تفکیک میان اعتبارات عقلی و اعتبارات شرعی
نتیجه‌گیری
نقد اشکال ملاصدرا از دیدگاه حاج آقا مصطفی خمینی
ردّ دوگانه‌ی ملاصدرا در علت اراده‌های متعدد و تأکید بر وحدت شوق
تفاوت میان اعتبار عقلی و امور واقعی
نقد دیدگاه میرداماد از منظر امام خمینی
اشکال اصلی: آیا اراده یک امر اعتباری است یا واقعی؟
تفکیک میان اراده و شوق در نقد امام خمینی
نقد حاج آقا مصطفی خمینی بر اشکال امام خمینی به نظریه‌ی میرداماد
رفع ابهام از عبارت‌های میرداماد
نقد حاج آقا مصطفی بر نظریه‌ی میرداماد و بررسی اشکال تسلسل در اراده
بررسی پاسخ میرداماد به اشکال تسلسل
مشکل مصادره به مطلوب در استدلال میرداماد
نتیجه‌گیری
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
بررسی اشکال جبر و تسلسل در اختیاری بودن افعال انسان
پاسخ چهارم: دیدگاه صاحب فصول در باب اختیاری بودن افعال
نقد محقق اصفهانی بر نظریه‌ی صاحب فصول
پاسخ میرداماد به اشکال جبر و تسلسل در اختیاری بودن افعال
تحلیل نظریه‌ی میرداماد
تحلیلی جدید از ماهیت اراده و شوق
نقد توهم "اراده‌ی اراده"
جلوگیری از تسلسل بی‌پایان در اراده
نقد نظریه‌ی میرداماد توسط محقق اصفهانی
تحلیل محقق اصفهانی از دیدگاه میرداماد
نقد اول: اراده‌ی اعتباری یا واقعی؟
نقد دوم: تحلیل اراده بدون مبنای عقلی
نقد سوم: اراده‌ی واحد چگونه شامل همه‌ی اراده‌هاست؟
نقد چهارم: اراده‌ی انسان، معلول چیست؟
ارتباط نقد محقق اصفهانی با دیدگاه ملاصدرا
اشکالات نظریه میرداماد
پاورقی
منابع

خلاصۀ بحث گذشته
دیدگاه محقق نائینی در باب اختیار
اضافه شدن عنصر "اختیار" به فرآیند اراده
استدلال محقق نائینی بر وجود اختیار
تحلیل نظریه‌ی محقق نائینی درباره‌ی ارتباط اختیار و حرکت عضلات
1. تمایز میان فاعلیت و علیت
2. نقش "اختیار" به عنوان عنصر چهارم در افعال انسان
3. پاسخ نائینی به اشکالات مطرح شده درباره‌ی اختیار
4. نسبت فعل انسان با خداوند در نظریه‌ی نائینی
نقد محقق نائینی بر نظریه‌ی اراده و پاسخ به آن
تفاوت علیت اراده و ضرورت جبری
پاورقی
منابع