بررسی استدلال به روایت ابن طیّار بر برائت

سپس، این را هم باید ضمیمه کنیم و بگوئیم قرینه‌ی مناسبت حکم و موضوع در اینجا اقتضا دارد که این نسبت به کلّ فردٍ فردٍ من المکلّفین باشد؛ یعنی اگر تکلیفی برای یک نفر یا ده نفر بیان بشود، اما برای بقیه بیان نشود، احتجاج خدا صحیح نیست؛ خداوند نمی‌تواند در روز قیامت بفرماید که من این تکلیف را به بعضی از افراد رساندم، ولی تو متوجه نشدی! احتجاج به قرینه‌ی مناسبت حکم و موضوع، در صورتی نسبت به کلّ‌ افراد مکلفین صحیح است که همه افراد، هم قدرت و هم معرفت و علم داشته باشند. در نتیجه، اگر کسی در موردی شک کرد، در یک حکم وجوبی یا تحریمی شک کرد و تفحّص کرد «ولم یظفر بشیئ من الحکم» اینجا اگر در واقع خداوند تکلیف را صادر فرموده باشد، اما قابل احتجاج نیست! زمانی تکلیف قابل احتجاج است که تکلیف به شخص رسیده شده باشد. نحوه استدلال به این روایت به این صورت بود که عرض شد؛ نظیر همان مطالبی که در استدلال به آیات (لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا) و (لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا) بیان شد ـ که مباحث مفصلی در ذیل این دو آیه‌ی شریفه داشتیم ـ در این روایت هم می‌آید.

بررسی اشکال موجود در روایت ابن طیّار

لذا، این روایت از باب احکام خارج می‌شود و به مسأله فطرت توحیدیه مربوط می‌شود. پس، بیان استدلال به روایت روشن شد! بیان استدلال این است که روایت می‌گوید تا ایتاء قدرت و تا بیان و علم مکلّف به حکم نباشد، خدا در قیامت احتجاج نمی‌کند؛ اگر کسی علم به وجوب حج نداشت، نمی‌گوید چرا حج نرفتی؟ اگر کسی علم به وجوب خمس نداشت، نمی‌فرماید چرا خمس ندادی؟ این صدر روایت است. منتهی روایت دوم که یک ذیلی دارد، و فرموده «ثم أرسل إلیهم رسولاً» و چون «ثمّ» بر ترتیب دلالت دارد، نتیجه این می‌شود که قبل از ارسال رسل، اصلاً احکامی وجود ندارد؛‌ احکام بعد از ارسال رسل است. پس معرفتی که قبل از ارسال رسل هست را باید به معرفت توحیدی معنا کنیم؛ یعنی خداوند روز قیامت در مسائل اعتقادی مردم را بر فطرت توحیدی احتجاج می‌کند که خداوند همه را به فطرت توحیدیه آفریده است، «کلّ مولودٍ یولدُ علی الفطرة ولکن أبواهُ یحوّدانه أو ینصرانه». این هم بیان اشکال.

دیدگاه مرحوم امام خمینی در استدلال به روایت ابن طیّار و پاسخ اشکال موجود در روایت

بحث و بررسی پیرامون سهو النبیّ(ص)