بیان نمودیم آخرین مطلبی که در حدیث سعه باید بیان شود، کلامی است که مرحوم محقق اصفهانی دارد. بیان کردیم مرحوم اصفهانی(قدس سره) ابتدا کلام مرحوم آخوند را توضیح داده و فرمودند چرا مرحوم آخوند بین اینکه احتیاط، وجوب طریقی داشته باشد یا وجوب نفسی داشته باشد، فرق می‌گذارند. این را در جلسه گذشته عرض کردیم و دیگر تکرار نمی‌کنیم.

اشکالات مرحوم محقق اصفهانی به مرحوم آخوند خراسانی

[اگر موضوع دلیل برائت را گفتید دو قسمت دارد: 1) تکلیف واقعی را که نمی‌داند، همان حرمت شرب توتون را که نمی‌داند 2) حکم شرعی در مواردی که جهل به حکم واقعی دارد را هم نمی‌داند. اگر این طور گفتیم، دلیل احتیاط می‌گوید در مواردی که نمی‌دانید، وجوب نفسی دارم؛ و ورود پیدا می‌کند. اما اگر گفتیم ظاهر دلیل برائت یک قسمت بیشتر نیست و آنهم «الناس فی سعةٍ من التکلیف الذی لا یعلمونه» است، این وجوب احتیاط اگر نفسی شد، ـ این نکته‌ی اصفهانی را در ذهن‌تان بسپارید که اگر گفتیم وجوب احتیاط نفسی است، یعنی موضوعش محتمل التکلیف است؛ یعنی شارع می‌گوید در هر موردی که تکلیفی احتمال داده شد، من یک تکلیف واقعیِ نفسی به نام وجوب احتیاط دارم، نه برای منجّزیت واقع و نه طریقیّت إلی الواقع ـ اگر واجب نفسی شد، موضوع دیگری می‌شود؛ پس، ورود ندارد. بین عالم و محتمل العالمیه فرق است، بین عالم و مقطوع العالمیه فرق است، لذا شما در قطع طریقی خواندید که یک وقت موضوع تکلیفی عالم است و یک وقت مقطوع العالمیه است؛ اینها ممکن است به حسب واقع فرقی نکند، ولی به حسب لسان دلیل دو موضوع است.]

جمع‌بندى مطالب