خلاصه جلسه گذشته

[ما احتمال قوی می‌دهیم که این امثله مربوط به غایت است و ربطی به مغیّا ندارد؛ اگر ربطی به مغیّا نداشت، استدلال به این روایت را در شبهه‌ی موضوعیه مخدودش نمی‌کند. گویا مسئله اصالت الحل یک امر واضح و ثابتی در نزد همه بوده، اما تا چه زمانی این حلیّـت ظاهریه است؟ امام علیه السلام در این روایت در مقام بیان این نکته است که غایت این حلیّت ظاهریه این است؛ کما این که حلیّتی که در قاعده‌ی ید و در استصحاب هست، آن هم همین غایت را دارد. و اگر بخواهیم بگوئیم این امثله هم برای غایت و هم برای مغیّاست، دچار اشکال می‌شویم؛ و باید این را توجیه کنیم و بگوئیم امام علیه‌السلام آمده مثال را برای چیزی زده که به آن مربوط نیست؛ و این معنا ندارد! پس باید یک توجیهی کنیم؛ ولو به قول شما به حسب بدوی باید بگوئیم برای همه است؛ اما وقتی که این اشکال را دارد، باید توجیه کنیم و توجیهش هم به همین است که ما این مثال‌ها را مثال برای غایت قرار بدهیم].

استدلال به حدیث سعه براى اصالت البرائة

البته در بعضی از نسخ هم دارد "فیها سکّر" یعنی در آن شکر است ـ فقال أمیر المؤمنین علیه السلام: یقوم ما فیها، ثم یؤکل ـ حضرت فرمودند: آنچه در این سفره هست قیمت‌گذاری می‌شود و سپس خورده می‌شود ـ لأنّه یفسد، ولیس له بقاء ـ چون اگر خورده نشود، گوشت و غذاست که از بین می‌رود ـ فإن جاء طالبها غرموا له الثمن ـ اگر طالبش آمد، ثمن قیمت را به عنوان غرامت به او می‌پردازند ـ قیل: یا أمیرالمؤمنین لا ندری سفرة مسلم، أو سفرة مجوسی؟ ـ به حضرت عرض شد: ما نمی‌دانیم گوشتی که در این سفره هست، مال مسلمان است یا مجوسی؟ ـ قال: هم فی سعة حتى یعلموا. این روایت است. حالا بزرگان چون روی مبنایی که از بعضی از احادیث معتبره هم استفاده می‌شود که به ائمه(ع) عرض می‌شود کلامی را از شما می‌شنویم، می‌توانیم آن را نقل به معنا کنیم؟ ائمه(ع) فرمودند: مانعی ندارد، مادامی که معنا تغییر نکند. این‌جا هم آمده‌اند عبارت «هم فی سعة حتّی یعلموا» را نقل به معنای کردند و شده «الناس فی سعةٍ ما لا یعلمون» .

کلام مرحوم محقق خویی در مورد استدلال به این حدیث

اما سؤال این است که کدام یک از این دو احتمال رجحان دارد؟ یک راه، راهی است که مرحوم آقای خوئی بیان کرده و از راه ادبی وارد شده است. مرحوم آقای خوئی می‌فرماید «ما»ی زمانیه بر مضارع وارد نمی‌شود، و بلکه بر ماضی وارد می‌شود؛ حالا یا فعلی که لفظاً و معناً ماضی باشد یا آن که فقط لفظاً ماضی باشد، و دخول «ما»ی زمانیه‌ی بر فعل مضارع بسیار شاذ و نادر است، مگر مضارعی که مدخول «لم» باشد که «لم» آن را تأویل به ماضی می‌برد. در این روایت «ما» بر سر «لا یعلمون» درآمده و این هم مضارع است، پس، باید بگوئیم این «ما» موصوله است و زمانیه نیست. لذا، مرحوم آقای خوئی احتمال اول را ترجیح داده که «ما» موصوله است. در مقابل، مرحوم نائینی احتمال دوم را ترجیح داده که «ما» زمانیه است.

دیدگاه مرحوم امام خمینی در استدلال به حدیث

اشکال مرحوم شهید صدر به دیدگاه مرحوم محقّق خویی

نقد اشکال مرحوم شهید صدر