نکته‌ی دیگری را در تکمیل تحقیق بحث جلسه گذشته عرض کنیم و بعد وارد بحث روایات حل شویم.

تکمیل مباحث جلسه گذشته در مورد روایت سکوت

اگر فقیهی اثبات کرد که حق استیلاد برای مرد هست، اگر زن حامله شد بدون اجازه شوهر، حق اسقاط جنین ندارد در فرضی که اسقاط جایز است؛ اگر کسی باز قائل شد قبل از ولوج روح اسقاط مطلقاً جایز است منافات هم ندارد با اینکه باید دیه او پرداخت بشود؛ اما این باید از مرد اجازه بگیرد. اگر گفتیم این استیلاد برای زن است، زن نیاز ندارد از مرد اجازه بگیرد. اینها فروعی است که مطرح می‌شود. این مورد از مواردی است که نمی‌توانیم بگوییم موضوع نداشته، در زمان قدیم، در این مورد نزاع نبوده و معمولاً مرد و زن وقتی باهم ازدواج می‌کردند بنایشان بر استیلاد بوده؛ اما در زمان ما مع الاسف این مسئله واقع شده است که حتی گاه بعضی از زن‌ها که می‌خواهند با مردی ازدو اج کنند، زن می‌گوید من ده سال می‌خواهم درس بخوانم و در مدت این ده سال شما از من بچه‌دار نباید بشوی. در زمان ما این مسائل پیش آمده است. در زمان ائمه بر وفق طبیعت، مرد و زن زندگی را آغاز می‌کردند و بچه‌دار هم می‌شدند و هیچ این مسائل نبود؛ اما الآن هست. آیا زن باید شرط کند یا اگر شرط هم نکرد، بعد از ازدواج تا زمانی که زن موافقت نکرده، مرد حق ندارد او را مستولیده کند.

آنچه می‌خواستم ذهن آقایان رویش باز بشود در این مورد، این است که ممکن است بگوییم این مورد از مواردی است که "إنّ الله سکت عن أشیاء". بالاخره این که شارع می‌گوید "فلا تتکلفوها" یعنی شما در مواردی که سکوت است، ـ فرض می‌کنیم سکوت یعنی روایتی هم صادر نشده است، نه اینکه صادر شده و به دست ما نرسیده باشد ـ اینجا وقتی ساکت شده، شارع دیگر اختیار را به دست خود افراد داده؛ و هیچ راهی وجود ندارد غیر از توافق. در فقه اگر دنبال کنیم، فروعات زیادی را می‌شود از مصادیق "إنّ الله سکت عن أشیاء" قرار داد. یک تعبیری را عرض کردم برخی از بزرگان دارند به نام "منطقة الفراغ"؛ منطقه الفراغ یعنی منطقه‌ای که شرع در آنجا دلیلی خاصی را وارد نکرده است و دست فقیه از دلیل خالی است. البته عرض کردم معانی دیگری هم برایش شده است؛ بگوییم آنها همه از موارد "إنّ الله سکت عن أشیاء" است. اینها نکاتی بود که به عنوان تکمیل مطالب قبل لازم بود بیان کنیم.

بیان احادیث حلّ