اشکال محقق ایروانی(ره) بر تمسک شیخ(ره) به «حدیث سلطنت»

جواب امام(ره) از اشکال محقق ایروانی(ره)

بعد می‌فرمایند «و بالجملة: إنّ الإبقاء و الإزالة من حالات الملک اعتباراً، و من أنحاء التصرّفات فیه، فحفظ المال و احتکاره من أنحاء السلطنة، کما أنّ إخراج المال بالبیع و الهبة و الأکل و الشرب و غیرها ممّا تزیل الملک من أنحائها، بل إعدام الملک و إزالته من أوضح مصادیق التسلّط و مراتب السلطنة»؛ أصلا این طرف ما حرف بالاتری می‌زنیم و می‌گوئیم سلطنت بیشتر در آن جنبه‌ی نفی ظهور و بروز دارد، یعنی آنجا که کسی بتواند زائل کند، از بین ببرد، منهدام کند مال خودش را، مالش بوده و خواسته از بین ببرد، این از أوضح مصادیق سلطنت است. پس خلاصه‌ی جواب امام(رضوان‌الله‌علیه) این شد که ما نمی‌توانیم بگوئیم دائره‌ی سلطنت فقط در فرض شئون وجودی مال است. البته این تعبیر از من است و إلا ایشان تعبیر به «شئون وجودی» نکرده. بگوئیم این مال مع کونه موجوداً، سلطنت داریم. لازمه‌ی کلام محقق ایروانی(ره) این است که اصلاً سلطنت مشروط به این است که ما فرض بگیریم «المالُ مع کونه مالاً و موجوداً» حالا سلطنت دارد. باید توجه داشت که ما با عبارات محقق ایروانی طرف هستیم، نه با منظورات ایشان. می‌گفتند یک وقتی امام(ره) در درسشان به محقق نائینی(ره) اشکال می‌فرمودند، بعضی می‌گفتند بعید است محقق نائینی(ره) اینطور گفته باشد که شما بخواهید به ایشان این اشکال را بکنید. ایشان فرمودند ما عبارات را داریم و طبق عبارات باید حرف بزنیم. بعید است یا مرحوم نائینی(ره) چیز دیگری منظور داشته، نیست.

در اینجا نیز ما عبارت را داریم، می‌گوئیم محقق ایروانی(ره) تصریح کرده که سلطنت یک رتبه‌ی متأخّر از انحفاظ المال است، یعنی بگوئیم مال هست و در شئون وجودی‌اش هر سلطنتی که بگوئیم دارد. ایشان می‌گوید جناب آقای ایروانی؛ «الناس مسلطون علی اموالهم» آیا اطلاقش شامل این هست که شما بتوانی مال خودت را از بین ببری؟ می‌گوید: نه. ظاهر عبارت محقق ایروانی(ره) این است که می‌گوید «الناس مسلطون علی اموالهم»، این اطلاق این قدر وسیع نیست که به شما بگوید که مال را می‌توانی از بین ببری. می‌گوئیم پس چه می‌گوید؟ می‌گوید «الناس مسلطون» می‌گوید «مع کون المال باقیاً و محفوظاً» هر کاری می‌خواهی انجام بده، اما حق از بین بردن داری یا نه؟ اطلاق این را نمی‌گیرد. پس «الناس مسلطون علی اموالهم» طبق نظر محقق ایروانی(ره) شامل انعدام مال نمی‌شود.

خلاصه و نتیجه جواب امام(ره) به محقق ایروانی(رض)